ကမာၻစစ္အတြက္ ဘန္ကာမ်ား

ကမၻာေပၚတြင္ လူသားတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈျမင္႔မားလာသည္နွင္႔အမွ် မိမိတို႔ နွင္႔ အက်င္႔စရိုက္တူရာ မ်ားစုေပါင္းေနထိုင္ၾကျခင္းျဖင္႔ နိုင္ငံမ်ား ေပၚေပါက္လာပါသည္။ လူ႔အဖြဲ႔ အစည္း တစ္ခုႏွင္႔တစ္ခု ၊ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခုနွင္႔တစ္ခု အဆင္မေျပ ျဖစ္လာရာမွ စစ္ပြဲၾကီးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာၾကသည္။ လြန္ခဲ႔ေသာ ၁၈ ရာစု ေရွ႕ပိုင္းတြင္ ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ စစ္ပြဲမ်ားတြင္ မိမိဘက္မွ အက်အဆံုးနည္းနည္းနွင္႔ စစ္ပြဲကို ေအာင္နိုင္ရန္ အတြက္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ၾကံဆလာခဲ႔ၾကေလသည္ ။ ေနာင္တြင္ စစ္ပြဲတြင္တိုက္ခိုက္ေနေသာ စစ္သည္အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္ ရံုမွ်မက ေနာက္မွ ေထာက္ပံ႕ေပးေသာ လူထုကိုပါ တိုက္ခိုက္၍ ေထာက္ပံ႔မႈလမ္းေၾကာင္း ျဖတ္ေတာက္မႈမ်ား ေနာက္ပိုင္းနယ္ေျမမ်ားကို Fail State ျဖစ္ေစရန္ ရည္ရြယ္၍ တိုက္ခိုက္လာၾကပါသည္။

                      ၁၉ ရာစု အစပိုင္းမွစ၍ တဟုန္ထိုး တိုးတက္လာေသာ အေျခခံသိပၸံ ပညာရပ္မ်ားျဖစ္ေသာ ဓာတုေဗဒ ၊ ရူပေဗဒ နွင္႔ သခ်ၤာ ပညာရပ္မ်ားသည္ စစ္ပြဲ၏ အယူဝါဒအေပၚ မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲေစခဲ႔ပါသည္ ။ ဤသို႔ျဖင္႔ ၂၀ ရာစုႏွင္႔ ယခု ၂၁ ရာစုတို႔တြင္ ေပၚေပါက္လာေသာ ဆန္းသစ္ေသာ လက္နက္မ်ား ၊ စစ္ဥပေဒသမ်ားသည္ လူသားတို႔အေပၚတြင္ သာမက ကမၻာၾကီး၏ ေဂဟစနစ္ ေရထု ေလထု ေျမထု တို႔အား နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည္အထိ ပ်က္စီးသြားႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ျပင္းထန္ၾကေလသည္။

ပထမ ကမၻာစစ္တြင္ ပါဝင္ တိုက္ခိုက္ခဲ႔ၾကသည္႔  ႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ဂ်ာမာန္ ႏွင္႔ ဥေရာပ မဟာမိတ္နိုင္ငံ မ်ားသည္ တစ္ဖက္ နွင္႔ တစ္ဖက္ အျပန္အလွန္အားျဖင္႔ အဖ်က္စြမ္းအား ၾကီးမားေသာ ဓါတုလက္ႏွက္ မ်ားကို ၾကီးမားစြာ အသံုးျပဳခဲ႔ၾကပါသည္။ ပထမကမၻာစစ္ၾကီး ျပီးေနာက္ ဖြဲ႔စည္းခဲ႔ေသာ နိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္အသင္းၾကီးမွ လူသားမ်ိဳးႏြယ္မ်ား အေပၚတြင္ ဓါတုလက္ႏွက္ အသံုးျပဳျခင္းသည္ လြန္စြာရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ အျပဳအမူ ျဖစ္သျဖင္႔ ေနာင္တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ စစ္ပြဲမ်ားတြင္ လံုးဝ အသံုးမျပဳရန္ ဥပေဒမ်ား ခ်မွတ္ပိတ္ပင္ခဲ႔ပါသည္ ။ သို႔ရာတြင္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ ၊ အေမရိကန္ ၊ ဂ်ာမနီ ၊ ျပင္သစ္ ၊ အီတလီ တို႔ သည္မိမိတို႔ နို္င္င္မ်ားတြင္ ဓါတုလက္ႏွက္မ်ားကို သုေတသနမ်ား ျပဳလုပ္၍ ပမာဏေျမာက္မ်ားစြာ သိုေလွာင္ခဲ႔ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင္႔ ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီး ျဖစ္ပြားေသာအခါ တစ္ဖက္နွင္႔တစ္ဖက္ အျပန္အလွန္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပထမကမၻာစစ္ ကဲ႔သို႔ ဓါတုလက္ႏွက္မ်ားကို ပမာဏမ်ားျပားစြာ အသံုးမျပဳေသာ္လည္း ဟစ္တလာ၏ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား အေပၚ လူမ်ိဳးတံုးသတ္ျဖတ္မႈတြင္ ဓါတုအဆိပ္ေငြ႕မ်ားကို အဓိကထား၍ အသံုးျပဳခဲ႔သည္။ ထို႔အျပင္ ဒုတိယကမၻာစစ္၏ ဇာတ္သိမ္းမင္းသားျဖစ္သည့္ ဓါတုလက္ႏွက္ထက္ မ်ားစြာ အဖ်က္စြမ္းအားၾကီးမား ေသာ ႏူကလိယ်လက္ႏွက္ သည္ ၎၏ ဖ်က္စီးနိုင္စြမ္းကို ျပသ၍ပြဲထြက္လာခဲ႔သည္။

ယေန႔ေခတ္ WMD စာရင္းတြင္ အဓိကအားျဖင္႔

( ၁ ) ဓာတုေဗဒ လက္နက္မ်ား ( Chemical Weapons )

( ၂ ) ဇီဝေဗဒ လက္နက္မ်ား ( Biological Weapons )

( ၃ ) နုကလီးယား လက္နက္မ်ား (Nuclear Weapons)

 အစရွိသျဖင္႔ အဓိက အုပ္စု ၃ ခုကိုမူတည္သတ္မွတ္၍ ဥပေဒမ်ား ေရးဆြဲျခင္း ၊ နိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ စစ္ေအးကာလ အင္အားၾကီး ျပိဳင္ဘက္နွစ္နိုင္ငံ မွ ဦးေဆာင္၍ ၎တို႔၏ နိုင္ငံတြင္ သိုေလွာင္ထားေသာ Chemical Stockpiles မ်ားအားဖ်က္စီးျခင္း ၊ စက္ရံုမ်ားအား ပိတ္ျခင္း ၊ ၎တို႔၏ မဟာမိတ္နိုင္ငံမ်ား သို႔ မေရာင္းခ်ရန္ သေဘာတူ ျခင္း အစရွိသျဖင္႔ နည္းလမ္းေပါင္းစံုျဖင္႔ ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ႔ၾက ပါသည္။

သို႔ရာတြင္ ဒုတိယကမၻာစစ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ႔ေသာ အီရန္-အီရတ္စစ္ပြဲ ( 1980 – 88 ) တြင္ အီရတ္၏ ကာဒ္႔ လူမ်ိဳးတို႔အေပၚ လူမ်ိဳးတုံးလုနီးနီး ဓါတုလက္ႏွက္မ်ား အသံုးျပဳခဲ႔ျခင္း ၊ ဂ်ပန္နိုင္ငံ တိုက်ိဳျမိဳ႔ ေျမေအာက္ရထားတြင္ Nerve Agent ( Sarin ) ကို အသံုးျပဳ ၍တိုက္ခိုက္ခဲ႔ျခင္း ( မတ္ ၂၀ ၊ ၁၉၉၅ ) ၊ ယခုနွစ္ပိုင္းအတြင္း ဆီးရီးယားျပည္တြင္းစစ္ပြဲတြင္ အသံုးျပဳေနၾကျခင္း စသည္႔ အျဖစ္အပ်က္မ်ားသည္ ယေန႔ေခတ္၏ မလံုျခံဳေသာ အေျခအေနမ်ားကို ထင္ဟပ္ေနေစပါသည္။

ယေန႔အခါတြင္ WMD မ်ားကို အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင္႔ ေအာက္ပါ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင္႔ အသံုးျပဳၾကပါသည္။

( ၁ ) ကမၻာစစ္အတြက္ သုေတသနျပဳ ျပင္ဆင္ျခင္း ( မိုးမျပိဳ ျပိဳခဲ႔သည္ရွိေလေသာ္ )

( ၂ ) သမာရိုးက် စစ္လက္နက္မ်ားတြင္ နုကလိယ် နွင္႔ ျပင္းထန္ေသာ ဓာတုလက္နက္မ်ား ၊ ဇိဝလက္နက္မ်ား ထည္႕သြင္းသံုးစြဲ ျခင္း ( နားလွည္႔ပါးရိုက္ )

( ၃ ) အစြန္းေရာက္ အၾကမ္းဖက္သမား မ်ားမွ သံုးစြဲ ျခင္း ( အဓိကအားျဖင္႔ ဓာတုလက္နက္မ်ား )

ထို႔ေၾကာင္႔ ယေန႔ေခတ္ ကမၻာေပၚတြင္ ထို WMDs မ်ား၏ ေဘးမွ ကာကြယ္ရန္ နိုင္ငံမ်ားသည္ မိမိတို႔တတ္စြမ္းသည္႔ ဘက္မွေဆာင္ရြက္ လ်က္ရွိပါသည္။ ထိုသို႔ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ စစ္ပြဲတြင္ ပါဝင္တိုက္ခိုက္လွ်က္ရွိေသာ စစ္သည္မ်ားနွင္႔ လူတစ္ဦးခ်င္းဆီကို ကာကြယ္ေပးျခင္း ( Individual Protection Kit ) ႏွင္႔ ျပည္သူလူထုႏွင္႔ အေရးၾကီးေနရာမ်ားအား ( ဥပမာ ေဆးရံု ၊ ေရအရင္းအျမစ္ ၊ ရိကၡာသိုေလွာင္ရံုမ်ား ) ကာကြယ္ေပးျခင္း ( Collective Protection ) မ်ားဟု အေျခခံအားျဖင္႔ ခြဲျခားထားပါသည္ ။ 

          ယခုစာပိုဒ္ တြင္ ျပည္သူလူထုအား ကာကြယ္ခ်င္း ဟူေသာ ( Collective Protection ) အပိုင္းအား အဓိကထား ေဖာ္ျပသြားပါမည္။ ထိုသို႔ကာကြယ္ရာတြင္ Shelter မ်ား၏ အခန္း က႑မ်ားသည္ အေရးၾကီးပါသည္ ။ ထို Shelter မ်ားကို အေျခခံအား ျဖင္႔ ဤကဲ႔သို႔ခြဲျခား နိုင္ပါသည္ ။

၁ ။ Asylum ( Civil Defence Shelters ) ဟုေခၚေသာ အခိုင္အမာကြန္ကရစ္ ျဖင္႔တည္ေဆာက္ထားေသာ Shelter မ်ား ၊ WMDs အမ်ိဳးအစားအားလံုးကိုခုခံ နိုင္ျပီး ၊ သီးျခားေလသန္႔စင္စနစ္ ၊ ေဆးဝါး အကူအညီ ၊ အိမ္သာစနစ္ ၊ ရိကၡာစနစ္မ်ား ၊ စြမ္းအင္စနစ္မ်ား ပါဝင္ေသာ စံျပဳ shelter မ်ားျဖစ္သည္။

၂ ။ Anti radiation Shelters ဟုေခၚေသာ နုကလိယ် ေပါက္ကြဲမႈ ဇံုအတြင္း Radiation ေၾကာင္႔ျဖစ္ေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ားမွ ေရွာင္လြဲ နိုင္ရန္ တည္ေဆာက္ထားေသာ ယာယီခိုလွံဳရန္ ေနရာမ်ားျဖစ္ပါသည္ ။

၃ ။ Simple Shelters ဟုေခၚေသာ စစ္ေရးႏွင့္ သဘာဝ ေဘးအႏၱရာယ္ ကပ္ေဘးဆိုးမ်ားအတြင္း က်ားကန္ထားႏိုင္ရန္ ရိကၡာ နွင္႔ အသံုးအေဆာင္မ်ားအား သိုေလွာင္ထားေသာ စတိုးမ်ား ျဖစ္သည္ ။

ထိုသံုး မ်ိဳးထဲမွ Asylum အမ်ိဳးအစားအား အၾကမ္းဖ်င္း ေရးသားသြားပါမည္။

Asylum ( Civil Defence Shelters )

    Asylum မ်ားကို မ်ားေသာအားျဖင္႔ အခိုင္အမာ အေဆာက္အဦးမ်ား၏ ေအာက္တြင္ ေသာ္လည္းေကာင္း ၊ ရန္သူ၏ ေလေၾကာင္းတိုက္ခိုက္မႈမွ ကင္းလြတ္နိုင္ေျခရွိေသာ ေနရာမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း တည္ေဆာက္ ထားရွိပါသည္ ။ စစ္ပြဲျဖစ္ပြားခ်ိန္မွ စတင္တည္ေဆာက္ခ်င္း မဟုတ္ဘဲ ျငိမ္းခ်မ္းေနေသာ အခ်ိန္တြင္ စနစ္တက်စီမံ ျပီးတည္ေဆာက္ၾကျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင္႔ ကမၻာ့အင္အားၾကီးနိုင္ငံမ်ားမွ ၎တို႔၏ လူ႔စြမ္းအား အရင္းအျမစ္မ်ား မဆံုးရံႈးေစရန္အတြက္ စနစ္တက် စီမံ၍ တည္ေဆာက္ထားၾကပါသည္။ ထိုသို႔တည္ေဆာက္ရာတြင္ စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခ်ိန္အတြင္း ထိေရာက္စြာ အသံုးျပဳနိုင္ရံုသာမက စစ္မက္ျဖစ္ပြားျခင္းမရွိေသာ အခ်ိန္တြင္လဲ စီးပြားေရးအရ အက်ိဳးစီးပြား ျဖစ္နိုင္ေသာ သိုေလွာင္ရံုမ်ား အျဖစ္ အသံုးျပဳနိုင္ရန္ တည္ေဆာက္ထားရွိပါသည္ ။ ထို႔အျပင္ ၎းတို႔၏ ျမိဳ႔ျပတည္ေဆာက္ေရး စီမံကိန္းမ်ားတြင္လဲ အေရးေပၚစီမံခ်က္တြင္ ထည္႕သြင္း ၍ စစ္မက္ျဖစ္ပြားခ်ိန္တြင္ အသံုးျပဳနိုင္ရန္ စီမံေဆာင္ရြက္ထားရွိပါသည္ ။

         Asylum မ်ားကိုၾကီးမားေသာ အေဆာက္အဦးမ်ား၏ ေအာက္ ( ဥပမာ - ေဆးရံုၾကီးမ်ား ၊တကၠသိုလ္မ်ား ၊ ရုံးမ်ား ၊ ေလဆိပ္ ၊ သေဘၤာဆိပ္ ၊ မိးသတ္ဌာန မ်ား ၊ စစ္ရုံးၾကီးမ်ာ း ၊ အထပ္ျမင္႔ထုထည္ၾကီးမားေသာ လူေနအေဆာက္အအံုမ်ား ) အနည္းဆံုး အနက္ ၂၀ မီတာ မွ ၃၀ မီတာ ၊ ၃၀ မီတာ နွင္႔ အထက္ ဟူ၍ အေဆာက္အဦး အမ်ိဳးအစား ၊ ခိုနားမည္႔ လူဦးေရ ၊ အသံုးျပဳမည္႔ ရည္ရြယ္ခ်က္တို႔ အေပၚ မူတည္ ၍တည္ေဆာက္ ထားနိုင္သည္။ 

         Asylum တစ္ခုတည္ေဆာက္ ရာ တြင္ ပါဝင္ေသာ အဓိကအခ်က္မ်ား

( ၁ ) နံရံမ်ား ၊ မ်က္နွာၾကက္မ်ား တည္ေဆာက္ခ်င္း ( Infrastructure )

( ၂ ) ေလရႈစနစ္ တည္ေဆာက္ေပးခ်င္း ( Ventalation System )

( ၃ ) ရိကၡာစီမံခ်င္း ( Food Supply )

( ၄ ) ေရ အရင္းအျမစ္ ( Water Supply )

( ၅ ) ေဆးဝါး အကူအညီ ( First Aids Measure and Medical Support )

( ၆ ) အညစ္အေၾကးမ်ား စြန္႔ပစ္ခ်င္း ( Sewage System )

( ၇ ) စြမ္းအင္အေထာက္အပံ႔ ( Energy Supply )

( ၈ ) ဆက္သြယ္ေရး ( Communication )

( ၉ ) အေရးေပၚအေျခအေန အတြက္စီမံခ်က္ ( Emergency Plan and Fire Fighting ) စသည္တို႔ကို မျဖစ္မေန ထည္႔သြင္းတြက္ခ်က္ တည္ေဆာက္ၾကရပါသည္။

၁ ။ နံရံမ်ား ၊ မ်က္နွာၾကက္ မ်ားတည္ေဆာက္ခ်င္း ( Infrastructure ) 

        Asylum မ်ားတည္ေဆာက္ ရာတြင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဓာတုအဆိပ္မ်ား ၊ ဇီဝလက္ပိုးမႊားမ်ား နွင္႔ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ပ်ံ႕ႏွ႔ံျခင္းမွ ကာကြယ္နိုင္ရန္ ခိုင္မာေတာင္႔တင္းျပီး ေစ႔စပ္ေသခ်ာရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ကြန္ကရစ္ကို အဓိကအသံုးျပဳ၍ တည္ေဆာက္ျပီး ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ထိုးေဖာက္ျခင္း မွ ကာကြယ္နိုင္ရန္ အနည္းဆံုး ထု ၆စင္တီမီတာ ( ၂လက္မခြဲ ) ရွိရမည္ ျဖစ္ျပီး၎အားပံ့ပိုးရန္ ခဲလႊာ(Lead layer) ၁စင္တီမီတာ ျဖင့္ဖံုးအုပ္ကာ တည္ေဆာက္ရပါသည္။ ထို႔အျပင္ အေဆာက္ဦး၏ေအာက္တြင္ မဟုတ္ပဲ သီးျခားတည္ရွိေနပါက ဖံုးကြယ္မႈနွင္႔ အခ်ိဳ႔ေသာ ဓာတုဓာတ္ေငြ႔တို႔၏ သက္ေရာက္မႈ ေလ်ာ႔က်ေစရန္ အတြက္ Shelter ၏ အမိုးအျဖစ္ ေျမၾကီးထု ၁၅၀စင္တီမီတာ(၅ေပခန္႔) အနည္းဆံုး လိုအပ္ပါသည္။

       ထို႔ျပင္ အတြင္းတြင္ အခန္းမ်ား ဖြဲ႔စည္းျခင္း ၊ ပိုက္လိုင္းမ်ား ၊ ျပင္ပႏွင္႔ဆက္စပ္မႈ ရွိေနေသာ  စနစ္ မ်ားလံုျခံဳမႈ ရွိေစေရး ၊ အခန္းတြင္း အပူခ်ိန္မွ်တေရးတို႔ကိုလဲ ထည္႔သြင္းတြက္ခ်က္ တည္ေဆာက္ရပါသည္။

၂ ။ ေလရႈစနစ္ တည္ေဆာက္ျခင္း ( Ventalation System )

            ေလရႈ စနစ္သည္ Shelter ၏ အေရးအၾကီးဆံုးႏွင္႔ အဓိက က်ဆံုး စနစ္ျဖစ္ သည္ ။ ေယဘူယ် အားျဖင္႔ ေလရႈ စနစ္ အား အမ်ိဳးအစား ၂ မ်ိဳးခြဲျခားထားသည္ ။ ျပင္ပ မွ ေလကို စုပ္ယူ၍ ျပန္လည္သန္႔စင္ျပီး အခန္းမ်ားသို႔ ပိုက္လိုင္းအတြင္းမွ ျပန္လည္ ပို႔လႊတ္ေပးေသာ ( Filtration System ) ႏွင္႔ ဓာတုဓာတ္ျပဳမႈျဖင့္ Oxygen ကိုထုတ္လႊတ္ေပးေသာ ( Generating Syetem ) တို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ျပန္လည္သန္႔စင္သည္႔စနစ္သည္ အသံုးျပဳရန္ လြယ္ကူျပီး ၎စနစ္ လည္ပတ္ရန္အတြက္ စြမ္းအင္ကုန္က်မႈ သက္သာပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ၎စနစ္၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမွာ Filterတြင္ တပ္ဆင္ထားေသာ ေလထုသန္႔စင္သည္႔ Chemical မ်ား ၏လုပ္နိုင္စြမ္းအား ၊ ေလထုညစ္ညမ္းမႈႏႈန္းနွင္႔ ခိုနားေသာ လူဦးေရတို႔ အေပၚတြင္ မ်ားစြာမူတည္ေနပါသည္။ ဓာတုဓာတ္ျပဳမႈနွင္႔ ထုတ္လႊတ္ေပးေသာ နည္းလမ္းတြင္မူ ျပင္ပေလထု၏ ညစ္ညမ္းမႈအား ထည္႔သြင္းတြက္ခ်က္ရန္ မလိုေပ ။

             ေလရႈစနစ္ကို ထုတ္လႊတ္ေပးေသာ စနစ္မ်ားသည္ ေအာက္စီဂ်င္ထုတ္ေပးရန္ သာမက အခန္းတြင္း စိုထိုင္းစကို ထိန္းညွိေပးျခင္း ၊ အပူခ်ိန္ထိန္းညွိေပးျခင္းႏွင္႔ အနံ႕ဆိုးမ်ား ျပင္ပသို႔ ျပန္လည္ထုတ္လႊတ္ျခင္း စသည္တို႔ကိုပါ ေဆာင္ရြက္ ေပးနိုင္ပါသည္ ။ ထို႔အျပင္ အေရးၾကီးေသာအခ်က္မွာ  Shelter သို႔ဝင္ေသာ ဝင္ေပါက္မ်ားႏွင္႔ အခန္းတြင္းတြင္ ေလထုဖိအားအား ျပင္ပေလထုဖိအားထက ္ျမင္႔ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေပးနိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႔မွသာ ဝင္ေပါက္ထြက္ေပါက္မ်ား ၊ ပိုက္လိုင္းမ်ား၏ ဆက္စပ္ေနရာမ်ား ၊ နံရံတြင္ရွိေနနိုင္ေသာ အက္ေၾကာင္းမ်ားမွ ျပင္ပေလမ်ား ဝင္ေရာက္နိုင္ျခင္းအား ကာကြယ္နိုင္ပါသည္။

၃ ။ ရိကၡာ စနစ္မ်ား ( Food Supply )

             စစ္ပြဲကာလ အတြင္း Shelters မ်ားတြင္ အသံုးျပဳနိုင္ရန္ ရိကၡာစို/ ေျခာက္မ်ားအား သင္႔တင္႔သလို ေဒသနွင္႔လူဦးေရအေပၚ မူတည္၍ ေရြးခ်ယ္စုေဆာင္း ရပါသည္။ အခန္းတြင္းတြင္ မီးအသံုးျပဳ ခ်က္ျပဳတ္ရန္ မသင္႔ေတာ္ေသာေၾကာင္႔ ရိကၡာေျခာက္မ်ားအား စားသံုးျခင္း ၊ စေကးျဖင္႔ စားသံုးျခင္း ၊ စနစ္ျဖင္႔စားသံုးျခင္း စသည္႔ နည္းလမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳနိုင္ပါသည္။ 

၄ ။ ေရအရင္းအျမစ္ ( Water Supply )

             ေရအရင္းအျမစ္အား ေယဘူယ်အားျဖင္႔ စစ္ပြဲျဖစ္ပြားျခင္းမရွိေသာ အရပ္မွ ပိုက္လိုင္းျဖင္႔ ရယူသံုးစြဲ ျခင္း၊ ျမိဳ႔၏အေရးေပၚ ေရေပးေဝမႈ စနစ္မ်ားမွရယူျခင္း ၊ ၾကိဳတင္စုေဆာင္းထားေသာ ေနရာမ်ားမွ သံုးဆြဲျခင္း နည္းလမ္းမ်ားျဖင္႔ ေဆာင္ရြက္ထားနိုင္ပါသည္။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ၾကိဳတင္စုေဆာင္းထားရာ ေနရာမ်ားမွ အသံုးျပဳၾကသည္က မ်ားပါသည္။ အဘယ္႔ေၾကာင္႔ဆိုေသာ္ စစ္ပြဲကာလ အတြင္းတြင္ WMDs မ်ား သံုးပါက ေရအရင္းအျမစ္မ်ားသည္ စစ္ပြဲ၏ အဓိကပစ္မွတ္မ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ 

၅ ။ စြမ္းအင္စနစ္ ( Energy Supply )

             စြမ္းအင္စနစ္တြင္ အဓိက ထည္႔သြင္းစဥ္းစားသင္႔သည့္ အခ်က္မွာ ၎စြမ္းအင္စနစ္၏ ေလာင္စာ သံုးစြဲမႈစနစ္ ျဖစ္သည္။ စစ္ပြဲကာလတြင္ ေလာင္စာစနစ္မ်ား၏ ေထာက္ပံ့ေရးလမ္းေၾကာင္းမ်ား၊ သိုေလွာင္ေရးစနစ္မ်ား ဖ်က္ဆီးျပတ္ေတာက္ခံရ ျခင္းမ်ား ၾကံဳေတြ႔နိုင္ရျခင္း ေၾကာင္႔ျဖစ္သည္ ။ ထို႔အျပင္ စြမ္းအင္ ထုတ္လုပ္မႈစနစ္မွ ထြက္ရွိလာေသာ ေလထုညစ္ညမ္းမႈႏွင္႔ Shelter ၏ ေလရႈစနစ္တို႔၏ စြမ္းေဆာင္နိုင္မႈတို႔ကိုလဲ ထည္႔သြင္း တြက္ခ်က္ထားသင္႔ ပါသည္ ။ အသံလံုျခံဳမႈစနစ္ ၊ မီးေဘးလံုျခံဳေရးစနစ္ ၊ အသံုးျပဳရန္ လြယ္ကူမႈ စသည္တို႔ကလဲ အေရးပါေသာ အခ်က္မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ေယဘူယ်အားျဖင္႔ Shelter မ်ားတြင္ ဘထၳရီအိုးမ်ားႏွင့္ ေရရွည္အတြက္ ဒီဇယ္ေလာင္စာသံုး မီးစက္မ်ားကို အလွည့္က် အသံုးျပဳၾကသည္။ လိုအပ္ပါက လူအားျဖင့္ လ်ပ္စစ္ထုတ္ေပးႏိုင္ေသာ ဘထၳရီအားျဖည့္စနစ္မ်ားကိုပါ သိုေလွာင္ထားရွိၾကည္။ ဒီဇယ္သံုး စြမ္းအင္ေပးစနစ္သည္ လိုအပ္ေသာ စြမ္းအင္ရရွိရန္ ေလာင္စာသံုးစြဲရမႈ ေလ်ာ႔နည္းျခင္း၊ ဒီဇယ္သည္ ဓာတ္ဆီနွင္႔ယွဥ္ပါက မီးေလာင္မႈကို အတိုင္းအတာ တခုအထိ အားေပးမႈေလ်ာ႔နည္းျခင္း၊ ထိန္းသိမ္းသိုေလွာင္ရန္ လြယ္ကူျခင္း စသည္႔ တို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ၎၏ အားနည္းခ်က္မွာ အသံလံုျခံဳမႈ အားနည္းျခင္း ၊ စက္ပ်က္စီးပါက ျပဳျပင္ရန္ အနည္းငယ္ခက္ခဲျခင္း စသည္တုိ႕ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း အျပစ္နဲ႔အက်ိဳး ခ်ိန္ဆပါက အေကာင္းဆံုးစနစ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင္႔ Shelter မ်ား၏ စြမ္းအင္ေပးစနစ္တြင္ ျပင္ပ လ်ပ္စစ္ဓါတ္အားေပးစနစ္မ်ား(ေရအား၊ ႏူကလ်ိယ ကဲ့သို႕ ပံုမွန္ဓါတ္အားေပးစနစ္မ်ား) ကို အသံုးမျပဳႏိုင္ေသာ အခ်ိန္တြင္ ဒီဇယ္ေလာင္စာသံုး စနစ္ကိုသာ ေရြးခ်ယ္ၾကေလ့ရွိပါသည္။

၆ ။ ေဆးဝါးအကူအညီ ( Medical Aids)

           Asylum မ်ားတြင္ သီးျခား ေဆးအကူအညီေပးေရး ယူနစ္မ်ား ဖြဲ႔စည္းထားပါသည္ ။ Shelter ထဲတြင္ ခိုနားမည္႔ လူမ်ား၏ က်န္းမာေရးကို ေစာင္႔ေရွာက္ရန္ သာမက စစ္ပြဲေၾကာင္႔ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရလာေသာ လူမ်ားကိုပါ ကုသနိုင္ရန္ လံုေလာက္ေသာ လူအင္အား၊ ပစၥည္းအင္အားတို႔ ျဖင္႔ ဖြဲ႔စည္းထားရွိပါသည္။ 

ထို႔အျပင္ ေဆးအကာအကြယ္ေပးေရး ထမ္းေဆာင္ရေသာ သူနာျပဳမ်ား၊ ဆရာဝန္မ်ားသည္လည္း ဓာတုေဗဒ လက္နက္မ်ား ၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္သင္႔ လူနာမ်ားကို ကိုင္တြယ္ရနိုင္သည္႔ အတြက္၎တို႔၏ လံုျခံဳေရး အတြက္ Personal Protective Equipment မ်ားကို ဝတ္ဆင္ အသံုးျပဳကုသရမည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင္႔ ၎စနစ္မ်ားကို ကၽြမ္းက်င္မွဳ ရွိေစရန္ ၾကိဳတင္ေလ႔က်င္႔ ထားၾကရပါသည္။ Military Medical Personnel တို႔၏ ေလ႔က်င္မႈ ကၽြမ္းက်င္မႈကို အဓိက လိုအပ္ေသာ ေနရာျဖစ္သည္။ စစ္ပြဲေၾကာင္႔ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ဖိအားမ်ား ၊ သမာရိုးက်မဟုတ္ေသာ လက္နက္မ်ားေၾကာင္႔ျဖစ္ေပၚလာေသာ ေရာဂါမ်ား ၊ ကုသမႈ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား ၊ အေျခအေန ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားကို ရင္ဆိုင္နိုင္ရန္  စိတ္ဓာတ္ၾကံ႕ခိုင္မႈနွင္႔ ကုသေရးဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈမ်ား ရွိေနရန္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားၾကရပါသည္။ ထို႔အျပင္ ေဆးပစၥည္းကိရိယာမ်ား၏ ေခတ္မီမႈႏွင္႔ အရည္အေသြး ေကာင္းမြန္မႈတို႔ အတြက္လည္း ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားရွိၾကရပါသည္။ ေနရာယူမႈ က်ဥ္းက်ဥ္း နွင္႔ ထိေရာက္ေသာ ကုသမႈ ကို ေပးစြမ္းနိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ ျပင္ဆင္ၾကရျခင္းျဖစ္သည္။

၇ ။ ဆက္သြယ္ေရး ( Communication )

           Shelter မ်ားတြင္ ေယဘူယ်အားျဖင္႔ နိုင္ငံ၏ ေဘးအႏၱရာယ္ စီမံခန္႔ခြဲမႈဌာနမ်ားနွင္႔ ဆက္သြယ္နိုင္ရန္၊ Shelter အခ်င္းခ်င္း ဆက္သြယ္နိုင္ရန္အတြက္ သိးသန္႔ ၾကိဳးျဖင္႔ ၾကိဳးမဲ႔ ဆက္သြယ္ေရး စက္မ်ားအား ထားရွိပါသည္ ။ ထို႔အျပင္ ေရဒီယို ဆက္သြယ္ေရးနွင္႔ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္မ်ားကို လိုအပ္ခ်က္ကိုလိုက္၍ တပ္ဆင္ထားရွိ ၾကပါသည္။

၁ ။ နားခိုသူမ်ား ေနထိုင္ရန္                      ၆ ။ အညစ္အေၾကးမ်ားစြန္႔ပစ္ခ်င္း                                         

၂ ။ ရံုးခန္းမ်ား                                        ၇ ။ စတိုးခန္း  ( Raw Materials )

၃ ။ ေဆးခန္း                                          ၈ ။ စတိုးခန္း ( Food, Water  and Medical )

၄ ။ ေလရႈစနစ္                                       ၉ ။ ဝင္ေပါက္ အခန္း

၅ ။ စြမ္းအင္စနစ္                                  ၁၀ ။ အေရးေပၚထြက္ေပါက္ အခန္း

၈ ။ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ( Administration )

           Shelter မ်ားတြင္ နားခိုစဥ္ကာလသည္ မည္မွ်ၾကာျမင္႔မည္၊ မည္မွ်အဆင္ေျပမည္ကို မည္သူမွ ၾကိဳတင္မွန္းဆနိုင္ျခင္း မရွိေပ။ ထိုသို႔နားခိုၾကရာတြင္ မိိမိ၏ အိမ္တြင္ေနသကဲ႔သို႔ ေနထိုင္ရွင္သန္၍ရမည္ မဟုတ္ေပ။ လူအမ်ိဳးမ်ိဳး စိတ္အေထြေထြျဖစ္ေသာေၾကာင္႔ ဤေနရာတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနွွငိ႔ စီမံခန္႔ခြဲမႈ က အေရးၾကီးပါသည္။ နားခိုသူမ်ားၾကားတြင္ အဆင္ေျပေခ်ာ႔ေမြ႔ေစရန္ စည္းကမ္းလို္က္နာမႈႏွင္႔ ပဋိပကၡ ကိုလွ်င္ျမန္စြာ ထိန္းသိမ္းနိုင္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အေျခခံအားျဖင္႔ ေန႕စဥ္အခ်ိန္ဇယားျဖင္႔ စားေသာက္ေနထိုင္ျခင္း ၊ စုေပါင္းလုပ္ကိုင္ျခင္းတို႔ လိုအပ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အင္အားကို ကုန္ဆံုးေစေသာ အက်ိဳးမဲ႔ စကားဝိုင္းစုဖြဲ႔ေျပာဆိုျခင္း ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားျခင္း စသည္တို႔ မျဖစ္ပြားေစရန္ ၾကပ္မတ္နိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါသည္ ။ ထို႔အျပင္ နားခိုသူမ်ားတြင္ ေရာေနွာပါဝင္လာနိုင္သည္႔ ရန္သူမ်ားကိုလည္း ေစာင္႔ၾကည္႔ စိစစ္ထားနိုင္ရန္ လိုအပ္ ပါသည္ ။

       အခ်ဳပ္အားျဖင္႔ဆိုေသာ္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ႔ေသာ Asylum ဟုေခၚေသာ Fallout Shelter မ်ား၏ အခန္းက႑သည္ လြန္စြာက်ယ္ျပန္႔ ပါသည္ ။ ၎တို႔ကို တည္ေဆာက္ျခင္း ၊ စြမ္းအားျပည္႔ လည္ပတ္နိုင္ရန္ တို႔သည္ State Level Management မ်ားျဖစ္ပါသည္။ မိမိတို႔နိုင္ငံ ၾကံဳေတြ႔လာ ရနိုင္သည္႔ ရန္သူ၏ လက္ဝယ္တြင္ရွိေသာ လက္နက္မ်ား၏ အဖ်က္စြမ္းအား၊ ေဝဟင္ ေရျပင္ ေျမျပင္တို႔အား မိမိနွင္႔ရန္သူတို႔ ၏ စိုးမိုးထားနိုင္မႈ ၊ စစ္ေျမျပင္၏အေျခအေန ( မိမိပိုင္နက္ ဧရိယာ မွာစစ္ပြဲ အျဖစ္ခံမလား၊ ရန္သူ႔ ဧရိယာမွာ စစ္တိုက္မလား ) ၊ သတင္းနွင္႔ ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာ မ်ား၏အဆင္႔အတန္း မ်ား ၊ မိမိနိုင္ငံျပည္သူ တို႔၏ အေျခအေနကို မွန္ကန္စြာတြက္ခ်က္နိုင္မႈ ၊ ျပည္သူတို႔၏ပူးေပါင္းပါဝင္မႈ ၊ ၾကိဳတင္မွန္းဆ ေလ႔က်င္႔ထားနိုင္မႈ၊ ၾကိဳတင္တည္ေဆာက္ထားနိုင္မႈ အစရွိသည္တို႔ အဓိက လိုအပ္ပါသည္ ။ 

           ယေန႔ ကမၻာေပၚတြင္ ၎ Shelter မ်ားအား အနိမ့္ဆံုးအဆင္႔ လူဦးေရ ၆၀၀ ၊ အလယ္အလတ္အဆင္႔ ၆၀၀ မွ ၂၀၀၀ ၾကား ႏွင္႔ အျမင္႔ဆံုး ၂၀၀၀ နွင္႔အထက္အား အခ်ိန္ကာလအားျဖင္႔ ရက္သတၱပတ္ ၂ ပတ္မွသည္ ၈ ပတ္အထိ ခံနိုင္ရည္ ရွိေအာင္ ( မွတ္ခ်က္ ရုရွားႏိုင္ငံ၏ စံႏႈန္းျဖစ္ပါသည္ ) တည္ေဆာက္ထားၾက ပါသည္ ။ အထူးသျဖင္႔ ရုရွား ၊ တရုတ္ ၊ အေမရိကန္ နွင္႔ ေျမာက္ကိုရီးယား နိုင္ငံတို႔သည္ ေျမေအာက္တြင္ စခန္း ေဆာက္လုပ္ခ်င္း ( ခိုနား ရန္သာမက စစိပြဲဆင္ႏႊဲ နိုင္ေလာက္ေအာင္ပင္ ၾကီမားေသာ စခန္းမ်ား ) တည္ေဆာက္ရာ တြင္ အလြန္ေအာင္ျမင္ေနေသာနိုင္ငံ မ်ားျဖစ္ပါသည္။

          မိမိတို႔ ျမန္မာနိုင္ငံအေနျဖင္႔လဲ မိမိတို႕ ၏ နိုင္ငံ၏ လံုျခံဳေရးအတြက္ မိမိတို႔ ၾကံဳေတြလာနိုင္သည္႔ ရန္သူ ( Potential State Enemy ) ႏွင္႔ ေခတ္မီဆန္းသစ္ေသာ လက္နက္မ်ား နွင္႔ နည္းဗ်ဴဟာမ်ား၊ သဘာဝေဘးအႏၱာရယ္မ်ားကို မ်က္ေျခမျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေနျပီး တန္ျပန္ေဆာင္ရြက္ရန္၊ တုန္႕ျပန္လွဳပ္ရွားရန္၊ ကာကြယ္ရန္ အေျခခံ အေဆာက္အဦးမ်ား၊ နည္းပညာမ်ား၊ ေလ့က်င့္မွဳမ်ား၊ ေဆးပညာတို႔အား အဆက္မျပတ္ေလ႔လာသင္ယူေနျခင္း ျဖင္႔ မိမိတို႔ ၏ စစ္ေရးစြမ္းအား ၊ ကာကြယ္ေရး စြမ္းအားတို႔အား စဥ္ဆက္မျပတ္ ျမွင္႔တင္ေနသင္႔ ပါသည္ဟု အၾကံျပဳရင္း နိဂံုးခ်ဳပ္အပ္ပါသည္။

(ဤေဆာင္းပါးကို ေရးသားေပးပို႔ခဲ့သူ Dr-THRAX  အား က်ေနာ္တို႔ MDW အဖြဲ႔သားမ်ား အေနျဖင့္ အထူးပင္ ေက်းဇူးတင္ရွိပါေၾကာင္းႏွင့္ က်ေနာ္တို႔၏ မီဒီယာအပါအဝင္ အျခားေသာ ဖိအားအခက္အခဲမ်ားေၾကာင့္ တင္ဆက္မွဳမ်ား ေႏွးေကြးေနရျခင္းႏွင့္ ပက္သက္၍ စာဖတ္သူမ်ားကို အႏူးအညြတ္ ေတာင္းပန္ရင္း ပို႕စ္အသစ္မ်ားအတြက္ ၾကိဳးစားေနပါေၾကာင္းခင္ဗ်ား။ က်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစ။)